toekomst

Proeftuin Rijkshemelvaartdienst – een duurzaam innovatief –

Inleiding

Rijkshemelvaartdienst (RHVD) aan de Oude Haagseweg is een vereniging die zich bezig houdt met vrijheid van leven, kunst en cultuur. Sinds 1989 hebben zij dit met muziek, performances, shows en exposities laten zien tijdens verassende festivals en evenementen. Deze festivals, andere evenementen, maar ook de dagelijkse woon- en werk situatie worden door bezoekers als bijzonder ervaren en vormen een inspiratie voor andere plekken.

De Rijkshemelvaartdienst discussieert al jaren over de huidige positie die de ontwikkeling van het terrein en haar activiteiten in de weg staat. Binnen de huidige stedelijke ontwikkelingen doet zich nu de kans voor om de opgedane kennis en ervaring in te zetten en verschillende plannen een duurzaam karakter te geven.
Door de diversiteit aan sociaal en culturele activiteiten en diensten die worden georganiseerd en aangeboden, voorziet de RHVD reeds jaren in een behoefte die een wereld stad als Amsterdam maakt. Deze rol in het verleden, heden en toekomst sluiten goed aan bij een beweging naar een nieuwe culturele groene zone voor de stad. Een meer organische, duurzame en inclusievere benadering van stedelijke ontwikkeling is een antwoord op grote maatschappelijke uitdagingen als gezonde verstedelijking; energie en klimaat. Duurzaamheid, natuur en cultuur wil de vereniging (blijven) verbinden op een wijze waarin diversiteit en experiment voorop staan. Het verbinden van verschillende leefgebieden op een open manier, draagt bij aan de leefbaarheid en laagdrempeligheid van een gebied. De RHVD wil haar praktische invulling blijven uitdragen maar ook verder ontwikkelen. Deze praktische bijdrage kunnen wij leveren door als proeftuin te fungeren waar nieuwe benaderingen op het gebied van natuur en cultuur op kleinschalige manier kunnen worden neergezet. Het proeftuin idee past heel goed bij de vereniging. Het authentieke karakter waar de Rijkshemelvaart zo om geroemd wordt is namelijk sterk bepaald door het experimentele karakter waar mensen zelf vorm en sfeer bepalend zijn. Deze eigenschappen wil de vereniging daarom meenemen in een groter plan van het gebied waarin zij zich ontwikkeld.

De gemeenschap tot op heden

In 1989 werd een deel van het terrein van Rijksluchtvaartdienst in gebruik genomen door een groep kunstenaars en gelijk gestemden. Na de uitspraak van de rechter tegen sloop op Hemelvaartsdag richtte zij de ‘Vereniging Rijkshemelvaartdienst” op. Mede een woordspeling op het buurterrein ‘De Rijksluchtvaartdienst’. De vereniging stelde zich als doel het promoten van vrijheid van leven, kunst en cultuur. Nu draait de RHVD als een woonwerkgemeenschap in zelfbeheer.
Het terrein biedt dagelijks plek voor kunst en cultuur door het faciliteren van een vegetarisch restaurant met podium en ruimte voor exposities, een dansstudio –waar ook yogalessen worden gehouden- een geluidsstudio, verschillende ateliers en andere werkplaatsen – waaronder een gastatelier, een ruil hoek, een sauna en een speelterrein voor de tweede generatie. Voor hen biedt de kleinschaligheid, het groene karakter en de ruimte speelse mogelijkheden om vrij te kunnen bewegen en te ontdekken.

Ook voor volwassenen biedt de openheid en speelsheid van dit terrein mogelijkheden om op creatieve manier om te gaan met verschillende manieren van leven. Het meest zichtbare hiervan is de fysieke vormgeving van individuele plekken. Het hergebruik van materialen zie je overal op het terrein terug. De vereniging wil vanuit recycling nog meer richting een circulaire economie bewegen. Dergelijke circulaire economie biedt ruimte om ideeën over duurzaamheid een praktische en dagelijkse invulling te geven. Andere ideeën van bewoners en gebruikers van het terrein zie je terug in de diverse creatieve beroepen die men uitoefent en die tot uiting komen in de festivals, open dagen en andere evenementen die worden georganiseerd. Naast culturele en creatieve bezigheden heeft de vereniging de afgelopen jaren veel aan onderhoud van de gebouwen gedaan om verpaupering tegen te gaan. Zo zijn de daken van beide gebouwen geheel vernieuwd. De gebouwen en hun cultuurhistorische waarde zijn zodoende bewaard gebleven. De gebouwen op en rondom het terrein zijn deel van de Stelling van Amsterdam; De gebouwen hier diende als drinkwatervoorziening, met onder andere een pompgebouw en ontijzerings installatie. Hoewel de drinkwatervoorziening al na 1 test niet bruikbaar werd verklaard door de slechte kwaliteit van het water, blijft water ook vandaag de dag een essentiële levensbehoefte en een belangrijk veld voor onderzoek. De functie van het oude Stelling complex geeft een historisch perspectief op dat gebied en kan de verbinding leggen naar het heden en de toekomst.

Proeftuin en toekomst

De Rijkshemelvaartdienst kan met haar eigenzinnige en experimentele karakter op laagdrempelige en karaktervolle manier de praktijk van een duurzame woon en werkomgeving laten zien aan een groter publiek. Het karakter wordt vormgegeven door natuur, kleinschaligheid, sociale cohesie en de culturele diversiteit van de gebruikers. Het experimentele karakter van de RHVD is een belangrijke voorwaarde om projecten van een kenniscentrum een gezicht en praktische toepassing te geven . In combinatie met de authentieke signatuur trekt dat mensen aan en vergroot zodanig bewustwording en kennismaking met de proeftuin bij een groter publiek. Het hele terrein zal nog steeds fungeren als een Multidisciplinaire woon-werk gemeenschap waar kleinschalige en creatieve bedrijvigheid hun plaats vinden. Toegankelijkheid en zichtbaarheid van het werk van verschillende gebruikers zal verbeterd worden. Bijvoorbeeld door gebruikers op en buiten het terrein in de gelegenheid te stellen om workshops te geven in zijn of haar vakgebied. Communicatie naar publiek over activiteiten op het terrein zal ook worden verbeterd. De vereniging wil haar artist in residence programma actiever gaan uitdragen en vormgeven met uitnodigingen aan kunstenaars die zich vooral bezighouden met de menselijke interactie met de natuur. Onze huidige horeca en expositieruimte, Kitchen of hArt, zal langs een fiets/wandel route gesitueerd worden waardoor het terrein en dit bijzondere rustpunt beter toegankelijk worden voor publiek. Het huiskamergevoel dat we hier al jaren kennen, zou dit geheel moeten omkleden, om zo de sfeer en het intieme karakter te waarborgen. Kitchen of hArt zou de schakel vormen met het publiek. Het is de plek van waar uit verschillende activiteiten beginnen of een tussenstop vormen. Of het nu gaat om running-trails door het groot Amsterdamse bos, een mobiele sauna die op verzoek naar het meer gereden kan worden of om een groep kinderen die in het speel bos en moeras een fantastische middag heeft.

Een deel van het voormalige waterzuiveringsgebouw zou als een dwarsdoorsnede de originele functie van waterzuivering inzichtelijk kunnen maken. Het toevoegen van verticale tuinen aan de gebouwen op het terrein is een wens om een thuis te bieden aan talloze vogels en insecten, en tevens een bijdrage te leveren aan het verbeteren van de luchtkwaliteit. Permacultuur workshops en pluktuinen zullen bezoekers van buiten af aan trekken

Een streven naar de toekomst zal de verduurzaming van het terrein zijn. Ideeën hiervoor zijn al in de maak zoals: Een Koploper positie verwerven in samenwerking met externe experts zoals NEWNRG. We denken dan bijvoorbeeld aan een experiment voor een bovengronds warmtenet dat inzicht geeft over de werking van dat net. Er zijn op het terrein een aantal plekken waar mensen in tiny houses wonen en werken. Wij willen ook deze tiny houses betrekken in het proeftuin concept. Deze plekken zouden omgevormd kunnen worden tot experimentele zelfvoorzienende plekken. Met behulp van percolatie velden en anderen in de directe omgeving kan een kleinschalige waterzuivering voor de RHVD gerealiseerd worden, om zo een bijdrage te leveren aan de zuivering van het oppervlaktewater in de Riekerpolder.

Het Kenniscentrum (publiekscentrum)

Het kenniscentrum wordt het hart van het gebied, met als vertrekpunt ‘leven in de groene stad’. Dit zou een laagdrempelig initiatief moeten zijn waar een groot publiek kennis kan maken met ontwikkelingen op het gebied van duurzaam wonen en werken en alles wat daar bij hoort. Dit zou niet perse insteken op wat er op dit moment aan technologie beschikbaar is maar vooral op toekomst concepten en experimenten . Wij stellen ons een plek voor waar mensen kunnen meedenken over de verbetering van hun stad in de zin van natuur/cultuur en recreatie op een duurzame manier. Het kenniscentrum werkt niet alleen met experts van universiteiten zoals TU Eindhoven, TU Delft, Wageningen University & Research, Lectoraat Nieuwe Energie in de Stad- HU, maar ook met externe partijen uit binnen en buitenland die werken aan een toekomstvisie voor groene steden. Denk aan Europe Tomorrow, Except Integrated Sustainability, Superuse Studios, Vereniging Aardehuis, Ecodorp Boekel, Biomimicry NL, Michael Reynolds e.a. In eerste instantie gaat het over het ‘kleine’ gebied Amsterdam en omgeving. Tegelijkertijd gaat dit over het ‘grotere’ gebied van andere Europese steden en wereldsteden van de toekomst. De kennis op het gebied van innovatie en de voortrekkersrol die Nederland wil hebben zijn cruciaal in het uitdragen van een toekomst visie naar een groter publiek.

Uitnodiging

De verschillende concepten zullen binnen afzienbare tijd nog verder uitgewerkt worden. 

Wij willen andere betrokkenen in deze ontwikkeling graag uitnodigen om met ons in gesprek te gaan en mee te denken om zo tot een evenwichtig en uitdagend plan te komen voor het gebied en zijn gebruikers.